Суббота, 11.05.2024, 17:49:04   Приветствую Вас, Гость · RSS
Меню сайта
Разделы дневника
Конкурсы [2]
Разное [2]
Юмор [11]
Шигырьләр [18]
Хикәяләр [45]
Книга о воспитании [11]
Каюм Насыри
Татарские народные сказки о животных [39]
Татарские народные волшебные сказки [37]
Татар халык әкиятләре [54]
Татар халык легендалары [37]
Татар халык мифлары [28]
Мәкальләр һәм әйтемнәр [193]
Татар халык иҗаты
Риваятьләр [258]
Татар халык иҗаты
Татар халык табышмаклары [29]
Наш опрос
Оцените мой сайт
Всего ответов: 6524
Посетители
Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
 Дневник
Главная » 2011 » Август » 22 » МАМАДЫШ
МАМАДЫШ
22:09:05
Моннан башка янә шул тирәдә өч-дүрт авыл бар; бер кешенең балаларыннан таркалгандыр. Ягъни биш авыл бер исем белән аталадыр. Берсе — хәзердә Мамадыш дигәннәре — Мамадыш Әкил дип йөртәләр. Янә Танай авылын Тәүгилде Мамадыш диләр. Янә Салтыган авылы бардыр; аны Мамадыш Салтыган дип атаганнар; хәзердә Ышналы башы дигәннәре шул авылдыр. Янә анда Багай дигән урыс авылы бардыр; Багаево-Мамадыш диләр икән. Янә Арысланово дигән урыс авылы бар; хәзердә аны Мамадыш-Арысланово дип әйтәләр. Янә Гордеево дигән урыс авылын Мамадыш-Гордеево дип йөртәләр.

Бу биш авыл барысы да бер кешенең балаларыннан чыккандыр. Берәү — Җәмәт дигән кеше, үзенең биш углы, бер сеңлесе белән Болгардан килеп бер җиргә утырганнар. Бәгъзеләр риваять кылалар: бу кеше үзе Биләр шәһәреннән килгән кеше икән. Янә бер риваять бар, түбәндәрәк язылыр. Хасиле , ул Җәмәт Мамадышның җәмәгатьләре, бала-чагасы күбәеп, бәгъзе балаларын аерып чыгаргандыр. Бер углы Мәмәткол атлы икән; ул углы бер авыл булып утырган; хәзердә Мамадыш Әкил дигәннәре шул авылдыр. Янә икенче углы Тәүгилде атлы булган икән; ул үз алдына бер авыл булган; хәзердә ул Ганай авылыдыр, Тәүгилде Мамадыш дип йөртәләр. Өченче углы Габделхаликъ исемледер; ул һәм үз алдына бер авыл булгандыр; хәзердә ул Багай авылы дигән урыс авылыдыр. Янә дүртенче углы Арыслан атлы булган. Хәзердә Арысланово дигән урыс авылы бар; шул Арыслан дигән кеше авыл булып утырган.

Янә бишенче углы Гордеево дигән авылны ясаган кешедер. Ләкин бу углының исеме мәгълүм түгел. Бара торгач, бу өч авыл урыс авылы булып калганнардыр. Янә ул Җәмәтнең сеңелесе Сагындык исемле икән; хәзердә Сатлыган дигән авыл аннан калгандыр; хәзердә Ышналы башы дип йөртәләр. Әмма «Казанские ведомости»ның номерында бишенче углы Горди атлы икән, дип язсалар да, ул хатадыр; аның исеме мәгълүм түгелдер. Горди дигән сүз гөрли дигән сүздән бозылгандыр. Тавышы бик зурга күрә Гөрли дип атаганнар. Ул кешенең Мамадышта сөйләшкәне Әҗәледә ишетеләдер икән. Бик зур тавыш белән кычкырып сөйләшсә кирәк. Мамадыш белән Әҗәле арасы җиде чакрым; аның тавышы җиде чакрымнан аермачык ишетеләдер икән. Бикмәмәт мулла үзенең бабаларыннан шулай дип риваять кыладыр икән.

Иске заманда Мамадыш авылында кемнәр имам булып торгандыр, мәгълүм булганы юк. Ләкин элгәре бер заманда Кадер мулла дигән кеше имам булган. Аннан соң Мөхәммәтшәриф мулла булган. Аннан соң Шәмсетдин мулла, хәзер дә сәламәт, туксаннарда бардыр, диләр. Янә яңа имам булгандыр — Әҗәленең Бикмәмәт мулла углы, Таҗетдин исемледер. Янә Мамадышта берәү бар — Гайнулла исемле; хәзердә мөәзин булып тора. Гайнулланың бабалары һәм Биләр шәһәреннән килгәндер. Атадан-бабадан мөәзин була килгәннәрдер. Аның бабалары кыргыз-казакъ нәселеннәндер. Гайнулланың атасы Хәбиб мөәзин булган. Аның атасы Корбангали диләр икән. Аның атасы Габид; аның атасы Кадер мулла; Мамадышта имам булып торган — шул Кадер мулладыр. Аның атасы Сабыргуҗа, аның атасы Мәмсә, аның атасы Чупай, аның атасы Үти, аның атасы Барбулсын, аның атасы Байсар, бу Байсар баба үзе Биләр шәһәреннәндер. Янә Габиднең икенче углы бар икән — Хәлил дигән кеше; бик изге адәм булгандыр. Аның углы Мөхәммәдьяр исемле. Чүтидә имам булып торгандыр, хәзердә вафат.
Тапай авылында шул Мамадыш бабалар нәселеннән берәү Әҗе дигән кеше булгандыр. Аның углы Бимәт, аның углы Мөхәммәткол, аның углы Дәмин, аның углы Мулла Әмин исемле кеше булган. Ничә заманнар ул авылда имам булып торгандыр. Аның углы мулла Мөхәммәтша һәм шул авылда имамдыр.

Танай авылы зияратында һәм өч-дүрт таш бар; ләкин берәрсен укырга мөмкин булмады. Танай авылы мулласы Мөхәммәтша һәм бөрадәр Габделкави белән өчәү барып, укып, язып алдык. Ике ташны яхшы таныдык; ләкин ташның югары башында тәмам уалып төшкән вә һәм түбән башы җиргә баткан; ташының уртасы гына, ягъни тарихы һәм исеме генә калган. Берсендә язылган ошбу сүзләр: «Тарих тукуз йөз иллекдә Уждага әфәнде углы Агдәүләт даре фәнадин даре бәкага рихләт кылды ». Әмма кайсы айда икәнен танып булмый. Ак Дәүләт дигән исем ишетелгәне бар; «каф» урынына «гаен» язылгандыр, шул заманның мәхрәҗенә карап. Бу таш һәм, Шигале зияратындагы таш кебек, бары бер кеше кулы белән язылгандыр. Риваять кылалар: анда Уждага әфәнде дигән бер кеше бар икән, ул Уждага әфәнде голәмәдән булгандыр һәм мөдәррис икән; кайсы авылда дәрес әйткәндер, мәгълүм булынмады; яки сораша торгач беленер. Бу ташның язылганына 340 ел буладыр; 1533 нче елларда язылгандыр — Казанда ханнар заманында. Янә бер таш бар. Моның һәм уртасы гына калган; югары башы һәм түбән башы укырга мөмкин булмады. Бер хәрефе дә беленми, бары тарихы белән исеме калган. Бу рәвешчә: «Тарих тукуз йөз кырык өченчедә җөмәдиел-ахырның башында Ямгуҗи углы Ирдинҗи» дигән сүз бик ачык беленә, әмма дөньядан үтте дигән сүзе укырлык түгел. Хәреф галәмәтләре бер дә калмаган. Баягы таш белән бер вакыттарак язылгандыр. Язылганына 347 ел буладыр; 1526 нчы елларда язылгандыр.

Ямгуҗи чуваш исемедер; Ямгуҗи исемле чувашлар бу заманда да ишетеләдер. Исеме чувашча булган белән, чуваш кабере дип уйларга ярамый. Ул замандагы мөселманнар чуваш белән бик катышкан. Чуваштан бик күп халык мөселман булган. Чувашка кыз биргәннәр, чуваштан кыз алганнар.

Риваять кылалар: моннан мөкаддәм 150 ел яки артыграк елларда урыс исеме белән аталган мөселманнар күп икән. Безнең гомеребездә бәгъзе кешеләр бар — урыс исеме белән. Шул сәбәпле әүвәлге ревизия язылган елларда кайсы кешенең исеме урысча булганны керәшен дип әйтеп язганнар. Шундый халыкның 1727 нче елларда биргән кәгазьләренең решениесе хәзердә дә тәмам булганы юк. Ахры, бу авылларның Мамадыш дип аталуына сәбәп шулдыр. Ул Җәмәтнең балалары берсе агасы янына барганда юлда берәү очрап: «Кайда барасың?»— дигән. Ул әйткән: «Мәмәдәшләргә барам», ягъни туганнарым-имчәкдәшләрем катына барам, дигән икән. Шул сүздән чыккан Мәмәдәшләр авылы, ахры, Мамадыш авылы дип исем калган. Бәгъзеләр риваять кылалар: бу Җәмәт дигән адәм Мамадыш каласында кадим булган Бабадыш бабаның нәселеннәндер. Иске заманда Болгарда «Мәмәдәш» дигән берәүнең ләкабе булгандыр. Монда янә башка төрле риваятьләр бардыр.

Хасиле — кыскасы, нәтиҗәсе.
Даре фәнадин даре бәкага рихләт кылды — фани дөньядан мәңгелек йортка күчте.
Мәхрәҗ — әйтелеш, артикуляция.
Ләкаб — кушамат.
Категория: Риваятьләр | Просмотров: 1862 | Добавил: ilbyak-school | Рейтинг: 5.0/1 |
Всего комментариев: 0
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]
Наверх
Календарь
«  Август 2011  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031
Форма входа
Поиск
Ссылки
Статистика
Рейтинг@Mail.ru
Rambler's Top100
Copyright © 2006—2024 МСОШ с. Ильбяково.
При полном или частичном использовании материалов сайта ссылка на ilbyak-school.ucoz.ru обязательна.
Сайт управляется системой uCoz