19. БЕРЕНЧЕ БӘЕТ

Тарих мең дә сигез йөз дә ки илле тугызынчы елда,
Чиркас йирендә Кавказда каты сугыш булып, валлаһ.

Князь Шамил — башы акларның, ки аны пулун [1] алганлар,
Биек тауга юл салганнар, ки мәгълүм кыйлаек, валлаһ.

Биек тауның башында ки Шамил туплар атадыр,
Биек тауның башында ки эрми җыелып ятадыр.

12. БЕРЕНЧЕ БӘЕТ

Бисмиллаһи вә биллаһи, җитте корбан гаете.
Без әйтәек, сез тыңлагыз төрек сугышы бәете.

Без сугышка барган чакта ерак калды арабыз,
Безнең хәлне сорасагыз, бу бәетне карагыз.

Дунай суы агым су, бик шәп икән агуы,
Кәрим алла, мөшкел хәл төреккә каршы баруы.

14. БЕРЕНЧЕ БӘЕТ

Бисмилла әйтеп башладым бу бәетнең башларын,
Француз белән сугышып, күпне күрде башларым.

Мендем тауның башына, атым яздым ташына;
Бу француз азган икән үзенең газиз башына.

Французлар килеп кергән Мәскәү дигән калага
Безнең гаскәр килгәчтен, алар качты далага.

1. ШӘҺРИ БОЛГАР БӘЕТЛӘРЕ

Сәлам улсын сиңа, Болтар, олуг данлар күтәрдең,
Мәдәни шәһәр улдыгың Яурупага күстәрдең.

Синең изге балаларың китапларын алдылар,
Наданлык вә җәһаләтне аяк аска салдылар.

Бәет — татар халык иҗатының лиро-эпик жанры. Аның нигезендә кайгылы яисә көлкеле вакыйга ята. Әсәр шул вакыйга нәтиҗәсендә кеше күңелендә туган хис-кичерешләрне бәян итә. Бу үзенчәлеккә беренче тапкыр Г. Ибраһимов игътибар иткән иде. Ул «бер адәмнең бер хәсрәте яки берәүгә һөҗү (сатира) өчен чыгарылган бәетләр» булуын күрсәтеп үтте (Ибраһимов Г. Әсәрләр. 5 том, Казан, 1978, 28 бит).

Тормышта төрле фаҗигале хәлләр һаман булып тора. Мондый хәлләр китергән авыр югалтуларга карата кеше, үзенең рухи реакциясен чагылдыруның бер чарасы буларак, бәет иҗат итә. Дөресрәге, моң, хәсрәт халык күңеленнән үзе бәет булып бәреп чыга. Мондый әсәрләр башта иҗат итүченең якыннары арасында, аннан берәр зуррак даирәгә таралып, күпмедер вакыт әйтелеп, җырланып, укылып йөриләр. Соңыннан аларның кем тарафыннан, кайчан чыгарылганы онытылып, кайсы классик мираска әверелә, кайсылары локаль хәлендә кәгазь битләрендә генә кала.